Yabancılaşma Nedir? Nedenleri ve Kültürel Etkisi

Yabancılaşma terimi, belli başlı zamanlarda üstünde tartışılan bir kavram olurken günümüzde ehemmiyet kazanan bir kavram haline gelmiştir. Karl Marks’ın seneler öncesinde açıklamış olduğu yabancılaşma terimi günümüzde taşları tek tek yerleşmektedir.

Yabancılaşma Terimi Nedir?

Yabancılaşma, bir insanın kendisini, başkalarını yada toplumun değerlerini, normlarını ve beklentilerini anlamayı zor hale getiren bir duygu durumudur. Bu durum çoğu zaman kendini yalnız sezmek, çevresine uyumsuzluk sezmek, yabancılaşmış sezmek benzeri emarelerle kendini gösterir.

Yabancılaşma, bireysel ve toplumsal düzeyde ortaya çıkabilir. Bireysel yabancılaşma, insanın kendisiyle ilgili hissettiği bir eksiklik yada yetersizlik duygusu sebebiyle ortaya çıkabilir. Mesela, toplumsal hayatta yeterli kadar başarıya ulaşmış olamama, toplumda kabul edilmeme yada yalnızlık hissiyatı, bireysel yabancılaşmanın sebepleri içinde sayılabilir.

Insanın kendine yabancılaşması aslına bakarsak bir ruhsal durum olarak gözlenir. Insanın ruh halinin bozulması ile beraber toplumsal çözülmeler meydana gelmektedir. Toplumsal yapının bozulmasıyla ekonomik durumda aksamalar meydana gelecektir. Kısaca yabancılaşma toplumsal, felsefe, ekonomik benzeri alanlarla da iç içe geçmiştir. Aslına bakarsak bu biçimde düşünelim, yabancılaşma insanı ilgilendiriyorsa, insanla ilgili bütün alanlarla da iç içedir.

Yabancılaşma insanoğlunun kendine yabancılaşmasıyla beraber artık kendini çevresinden de soyutlamaya başlamasıdır. Benliğinin özünden uzaklaşan insan artık hayatla tüm bağlantılarını keser. Yabancılaşma terimini tanımlamaya çalıştık peki yabancılaşma terimine yol açan faktörler nedir. İşte onu da Karl Marks yabancılaşma terimini anlatırken iyi bir izahat getirmiştir.

Yabancılaşmanın Sebepleri

Yabancılaşmanın sebepleri, bireysel, toplumsal, kültürel, ruhsal ve ekonomik etkenler benzeri türlü türlü faktörlerden kaynaklanabilir.

Bireysel

Bireysel sebepler içinde, insanın kendisine yeterli kadar kıymet vermemesi, kendine itimat eksikliği, toplumsal hayatta yeterli kadar başarıya ulaşmış olamama yada toplumsal ilişkilerde güçlük çekme yer almaktadır. Bu benzeri etkenler, insanın kendisini yetersiz ve yalnız hissetmesine ve hal böyle olunca yabancılaşma duygusu yaşamasına sebep olabilir.

Toplumsal

Toplumsal sebepler içinde, insanın yaşamış olduğu toplumun değerleri, normları ve beklentileriyle uyum sağlamakta zorlanması yer almaktadır. Bilhassa değişik kültürler arasındaki çatışmalar ve ayrılıklar, yabancılaşma hissiyatını artırabilir.

Kültürel

Kültürel sebepler içinde, kültürel ayrılıklar ve farklılıklar da yer almaktadır. Mesela, bir insanın doğduğu ve yetiştiği kültürle değişik bir kültür arasındaki farklılıklar, yabancılaşma hissine sebep olabilir.

Ruhsal

Ruhsal sebepler içinde, depresyon, anksiyete, travmatik deneyimler ve kişilik bozuklukları benzeri etkenler de yabancılaşma duygusunu artırabilir. Bu benzeri durumlarda insanın kendini çevresinden soyutlaması ve kendisini yalnız hissetmesi mümkündür.

Ekonomik

Ekonomik sebepler de yabancılaşmanın sebepleri içinde sayılabilir. İşsizlik, fakirlik ve ekonomik güvencesizlik, insanın kendisini toplumdan soyutlanmış hissetmesine sebep olabilir.

Yabancılaşmanın Kültürel Boyutu

Yabancılaşma, bir tek bireysel bir tecrübe olarak değil, kültürel bir olgu olarak da ele alınabilir. Kültür, insanların belirli bir toplumda yaşayan ve birbirleriyle etkileşim durumunda olan kişiler olarak yarattığı bir takım kıymet, ölçü, inanç, dil ve geleneklerden oluşur. Hal böyle olunca, yabancılaşma, ferdin kendi kültüründen ve toplumundan ayrılması, yabancı hissetmesi ve değişik bir kültürle uyum sağlama zorluğu yaşaması manasına gelebilir.

Kültürel yabancılaşma, bir ferdin kendi kültürüne ve değerlerine yabancılaşması sonucunda ortaya çıkabilir. Şahıs, kendi kültürüne ilişik değerleri ve inançları yitirmiş yada değiştirmiş olabilir. Bu, insanın kendi kimliğine yabancılaşması ve değişik bir kültürle uyum sağlama mevzusunda zorlanması manasına gelebilir.

Bununla beraber, değişik bir kültürde yaşayan kişiler de kültürel yabancılaşma yaşayabilirler. Bu durum, insanın kendi kültüründen değişik bir kültürdeki değerleri ve normları anlamakta zorlanması ve bu kültürde kendine yer bulmakta zorlanması manasına gelebilir. Bilhassa, dil bariyeri, toplumsal normlar ve beklentiler benzeri etkenler kültürel yabancılaşma hissiyatını artırabilir.

Kültürel yabancılaşmanın neticeleri içinde, insanın kendine itimatını kaybetmesi, özsaygısının düşmesi, toplumsal uyum mevzusunda problemler yaşaması, toplumsal izolasyona düşmesi ve belkide ırkçılık benzeri negatif davranışlarda bulunması yer alabilir.

Karl Marks’ın Yabancılaşma Terimi

Yabancılaşma terimini ilk önce Hegel kullanmıştır. Hegel’e bakılırsa insanların özünden şu demek oluyor ki gerçekliğinden uzaklaşmasının insana bağlı bulunduğunu düşünerek yabancılaşmış insanı tarihiyle uzaklaşmak ister biçiminde açıklamaya çalışmıştır. Yabancılaşma terimi Marks ile beraber tanınmaya başlanmıştır. Karl Marks’ın iki boyutlu yabancılaşma terimi vardır.

Birinci yabancılaşma terimi, insanın doğayla olan yabancılaşmasıdır. İkinci yabancılaşma terimi ise kapitalizmin tesirinde meydana gelen yabancılaşma kavramıdır. Şimdi Marks’ın yabancılaşma kavramlarına açıklık getirmeye çalışalım. Marks yabancılaşma teriminde ne demek istemiştir.

İnsanın Doğaya Karşı Yabancılaşması; İnsanlar ilkel zamanlarda tabiat ile iç içeydi. Belkide insan tabiatın ayrılmaz bir parçasıydı ve tabiat ve insan kelimenin tam anlamıyla bir tüm halindeydiler. Fakat şu an korunakların, değişik iş alanlarının ortaya çıkması ile insanoğlu doğadan şu demek oluyor ki iç içe olduğu tabiattan uzaklaştırıldı ve doğaya karşı yabancılaştırıldı. Şimdi doğadan korkuyor ve doğadaki naturel şeylerden yararlanamıyor.

Kapitalizmde Yabancılaşma

Kapitalizmle beraber şu demek oluyor ki tüketim toplumuna geçilmekle beraber yabancılaşma teriminin daha gözle görülen hale geldiği git gide daha da korkulu bir hal alacaktır. Marks seneler öncesinde günümüzdeki tüketim çılgınlıklarına değinmesi bu gün bu yabancılaşma düşüncesinin hala geçerli bulunduğunu gösteriyor. Marks yabancılaşmayı ekonomik bazda ele alarak incelemiştir. Marks’a bakılırsa toplumun temellerini iktisat oluşturur, aslına bakarsan bunun için her şeyin iktisat ile bağlantılı bulunduğunu dile getirmiştir.

Yabancılaşma, ferdin emek vererek ortaya çıkardığı ürünün kapitalizmin mülkü bulunduğunu ve emekçinin hiçbir süre ürettiği ürünlerden faydalanmadığını söyler. İnsanın ürettiği ürüne sahip olamaması insanoğlunun ürüne karşı yabancılaşmasına sebep olur. Mesela, İngiltere ile ilgili seyahat haberi yapıyorsunuz, oradan buradan topladığınız detayları bir araya getirip yapıyorsunuz. Gitmediğiniz, yabancı kaldığınız bölgeleri kaleme dökmeniz size mutluluk vermeyecektir. Sizin yaptığınız haber yardımıyla bir ihtimal başkaları gidip dolaşacak sizin imkanınız olmadığı için fakat yazmaktan ileri gidemeyeceksiniz veya bir çikolata fabrikasında çalışıyor, çikolataları yapıyor fakat tadını bilmiyorsanız yaptığınız ürüne karşı yabancılaşmış oluyorsunuz. Yabancılaşan insan mutsuz olur, devamlı kendinden arınmak ister, toplumdan kaçar.

Yabancılaşmanın sebepleri nedir?

Yabancılaşmanın sebepleri fazla çeşitlidir. Bireysel sebepler içinde yalnızlık, özgüven eksikliği, endişe, depresyon ve toplumsal yalıtım yer alabilir. Toplumsal sebepler içinde ise kültürel farklılıklar, toplumsal dışlanma, ırksal ayrımcılık, ekonomik problemler ve toplumsal yapıdaki değişimler sayılabilir.

Yabancılaşmanın neticeleri nedir?

Yabancılaşma, ferdin kendine, topluma ve öteki insanlara karşı yabancılaşması ve uzaklaşması durumudur. Bu gibi durumlarda, şahıs özgüvenini kaybedebilir, endişe ve depresyon yaşayabilir, yalnızlık hissiyatı artabilir ve belkide toplumsal izolasyona düşebilir. Bununla beraber, yabancılaşma, toplumsal uyum mevzusunda problemler yaratabilir ve belkide ırkçılık benzeri negatif davranışları tetikleyebilir.

Yabancılaşmanın engellenmesi yada azaltılması muhtemel müdür?

Evet, yabancılaşmanın engellenmesi yada azaltılması mümkündür. Bunun için, insanoğlu içinde daha çok etkileşim, anlayış ve saygı edinmek {önemlidir}. Bununla beraber, kültürel farklılıkları ve çeşitliliği kutlamak, yalnızlık hissiyatını azaltmak ve toplumsal bağları kuvvetlendirmek de yabancılaşmanın engellenmesine destek olabilir. Terapi, danışmanlık ve destek grupları benzeri kaynaklar da yabancılaşma ile mücadelede kullanılabilir.