Vitray Sanatı Nedir? Tarihçesi ve Türleri

Vitray sanatı, cam parçalarının kesilip, şekillendirilerek bir araya getirilmesiyle oluşturulan bir sanat çeşididir. Vitray sanatı, binlerce senedir kullanılmakta ve geliştirilmektedir. Vitray sanatı ile ilgili detaylı bilgiyi aşağıdaki bölümde bulabilirsiniz.

Vitray Sanatı Nedir?

Vitray sanatı, değişik renklerdeki camların birbirine kurşun çerçevelerle bağlandığı bir tekniktir. Vitray sanatı, bilhassa zamanı yapıların cam pencerelerinin süslenmesinde kullanılır. Ek olarak çağdaş binalarda da dekoratif amaçlarla kullanılabilir.

Bu sanat, Orta Çağ’da kiliselerin süslenmesinde kullanılmaya başlandı. Sonrasında Rönesans döneminde de popülerliğini korudu. Vitray sanatı, cam işleme tekniklerinin en sıkıntılı olanıdır. Bir vitray eseri yapmak için, camın kesilmesi, şekillendirilmesi, boyanması ve kurşun ile birleştirilmesi gereklidir. Bu yüzden, vitray sanatı ustalığı fazla sayıda teknik beceri gerektirir.

Vitray sanatı, çoğu zaman kiliselerde ve öteki dini yapılar da kullanılmaktadır. Fakat, çağdaş çağda sanatçılar bu tekniği değişik hedefler için de kullanmaktadır. Mesela, vitray sanatı, evlerde, restoranlarda ve belkide ofislerde dekoratif amaçlarla kullanılabilir. Bu eserler, duvarlarda yada pencerelerde kullanılabilir ve çoğu zaman naturel ışığı daha garip bir halde yansıtacak biçimde tasarlanır.

Vitray Sanatı Tarihçesi

Vitray sanatının doğuşu ham maddesi olan cam ile yakından ilgilidir. Roma’da yapılan kazılar vitrayın geçmişine ışık tutmuş ve MS. 1 yüzyılda yapıldığını ortaya koymuştur. 7. Yüzyılda Araplar daha sonrada Türkler tarafınca kullanılmaya başlanmıştır.

Vitray için mühim gelişim adımlarından biri ABD’da tasarımcı Louis Comfort Tiffany’in vitray sanatı için değişik bir uygulama tekniği geliştirmesidir. Tiffanny, kurşun çubuklar yerine bakır folyo şeritler kullanmaya başladı. Opal, renkli opal ve sedefli camlar benzeri birtakım değişik cam türleri de geliştirdi. Vitrayın mühim yanı boyama ile yapılması değil renkli camların bir araya getirilmesi ile oluşmasıdır. 

Osmanlı ve Avrupa’da mühim bir yer edinen vitray, Avrupa’da kiliselerde ve zengin ailelerin evinde büyük konakların kapı, pencere ve tavan süslemelerinde kullanılırken, Osmanlı’da ise cami, türbe, saray benzeri pek fazla yapıda kullanılmıştır. Desenlerde tema olarak dini ve mukaddes desenler işlenmiştir. 1890-1930 yılarında dini konuların haricinde görünüm, insan figürleri, zarif bezemeler, çiçek motifleri ve geometrik desenler vitray sanatında yeni ve dekoratif tekniklerle geliştirildi. Mesela Mimar Sinan’ın Süleymaniye Camisi’nde bulunan Vitray emek harcaması usta ellerden çıkmış vitray çalışmalarından birisidir.

Vitray Sanatı Türleri

Vitray sanatının değişik türleri değişik hedefler için kullanılabilir. Kiliselerde dini sahneleri tasvir eden vitraylar, naturel unsurları içermekte olan vitraylar ev dekorasyonunda çoğunlukla kullanılırken, çağdaş vitraylar minimalist yapıların iç mekanlarını süslemek için idealdir. Vitray sanatının değişik türleri, sanatseverlere ve mimarlar için sonsuz bir yaratıcılık potansiyeli sunar.

1. Kilise Vitrayları

Vitray sanatı, Orta Çağ’dan beri kiliselerde kullanılmaktadır. Bu tür vitraylar, çoğu zaman dini figürler ve vakalarla ilgili sahneleri tasvir eder.

2. Tabiat Vitrayları

Tabiat vitrayları, naturel unsurları tasvir eder. Mesela, ağaçlar, çiçekler, kuşlar, kelebekler ve öteki naturel unsurlar vitray eserlerinde kullanılabilir. Tabiat vitrayları, ev dekorasyonunda sıkılıkla kullanılan türler arasındadır.

3. Soyut Vitraylar

Soyut vitraylar, çoğu zaman mütevazı renkler ve geometrik şekiller içerisinde bulundurur. Bu tür vitraylar, çağdaş yapıların iç mekanlarını süslemek için tercih edilir.

4. Zamanı Vitraylar

Bu tür vitraylar, zamanı vakaları, insanları ve yapıları tasvir eder. Mesela, zamanı vitraylar, harp sahnelerini, zamanı kişilikleri yada antik yapıları tasvir edebilir.

5. Figüratif Vitraylar

Figüratif vitraylar, figüratif tasvirler içerisinde bulundurur. Mesela, insanoğlu, hayvanlar yada sahne tasvirleri figüratif vitrayların içerisinde yer alabilir.

6. Çağdaş Vitraylar

Çağdaş vitraylar, çağdaş binaların dekorasyonunda çoğunlukla kullanılır. Çoğu zaman mütevazı ve minimalist tasarımlar ihtiva ederler.

Vitray Sanatı Nasıl Yapılır?

Geleneksel olarak, vitray sanatı kiliselerde, katedrallerde ve saraylarda kullanılmış olsa bile, bugün evler, ofisler ve belkide açık hava alanları için hususi olarak tasarlanmış vitraylar üretilmektedir. Pekala, vitray sanatı nasıl yapılır? İşte adım adım bir vitray eseri yapım süreci:

Tasarım

İlk adım, vitray eserinin tasarlanmasıdır. Sanatçı, kağıt üstünde taslağını çizerek renkleri, şekilleri ve boyutları belirler. Bu tasarım hemen sonra cam panoların şekillendirilmesi için bir şablona dönüştürülür.

Cam seçimi

Vitray eserinin gerçekleştirilebilmesi için, cam parçaları seçilir. Sanatçı, tasarıma elverişli olan renk, dokulu, saydam yada opak cam seçimi yapar.

Cam kesimi

Camlar, bir keski yada makas yardımıyla tasarım şablonuna bakılırsa kesilir. Bu işlem, özenle yapılmalıdır, bu sebeple her bir cam parçasının doğru biçimde kesilmesi ve yerleştirilmesi eserin bütünlüğü bakımından {önemlidir}.

Şekillendirme

Cam parçaları, ısıtılarak bükülebilir hale getirilebilir yada hususi aletler yardımıyla şekillendirilebilir. Bu işlem, camın tasarıma elverişli biçimde yerleştirilmesi için gereklidir.

Parçaların Birleştirilmesi

Şekillendirilen cam parçaları, bakır folyo yada kurşun şeritlerle birbirine bağlanır. Bu işlem, vitray eserinin dayanıklılığı ve kuvvetli bir yapıya sahip olması için {önemlidir}.

Löveleme

Cam paneller bir araya getirildikten sonrasında, sanatçı renkleri ve gölgeleri vurgulamak için löveleme adında olan hususi bir karışımı kullanarak cam panellerin aralarını doldurur.

Temizlik

Son adım, vitray eserinin temizlenmesidir. Cam parçalarının kalıntıları temizlenir ve yapıt parlatılır.

Vitray sanatı nasıl yapılır?

Vitray sanatı, cam parçalarının kesilip, şekillendirilerek bir araya getirilmesiyle oluşur. Cam parçaları, bir keski yada makas yardımıyla tasarım şablonuna bakılırsa kesilir. Şekillendirilen cam parçaları, bakır folyo yada kurşun şeritlerle birbirine bağlanır. Son olarak, cam paneller bir araya getirildikten sonrasında renkleri ve gölgeleri vurgulamak için hususi bir karışım kullanılarak cam panellerin araları doldurulur.

Vitray sanatı türleri nedir?

Vitray sanatı, değişik tarzlarda ve tekniklerle üretilebilir. Birtakım vitray sanatı türleri içinde Tiffany vitray, lambrequin vitray, emaye vitray, dalga vitray ve dökme vitray yer almıştır.

Vitray eserleri nerelerde kullanılır?

Vitray eserleri geleneksel olarak kiliselerde, katedrallerde ve saraylarda kullanılmış olsa bile, günümüzde evler, ofisler ve açık hava alanları için hususi olarak tasarlanmış vitraylar üretilmektedir. Vitray eserleri, pencereler, kapılar, lambalar, çerçeveler, aynalar ve duvar panelleri benzeri değişik yerlerde kullanılabilir.

Vitray sanatı zamanı nedir?

C: Vitray sanatı, Mısır ve Roma dönemlerinde başladığı kabul edilen binlerce senelik bir tarihe sahiptir. Fakat, Orta Çağ’da kiliselerde ve katedrallerde vitrayların kullanımı yaygınlaşmıştır. Sanat, Rönesans periyodu ile beraber tekrardan canlanmış ve günümüzde de hala popüler bir sanat çeşidi olarak kabul edilmektedir.