Satrancın Tarihi | Antik Dönemde Satranç Nasıldır?

Zeka ve strateji oyunu olarak malum satrancın zamanı ile ilgili daha geniş kapsamlı bir içerik hazırladık. İşte satrancın zamanı kökeni hakkında alışılmadık bilgiler.

Satranç Nedir?

Zekâ oyunu olan satranç, dünya genelinde bir spor olarak kabul edilmektedir. Satranç kenarları 8’er haneli kare bir tahta üstünde oyuna hususi taşlarla oynanır. İki oyuncu olduğundan taşlar iki değişik renktedir ve her oyuncu için 16 tanedir. Satranç tahtasının her karesi de iki değişik rengin yan yana dizilmesiyle oluşur ve taşlar bir vezir, bir şah, iki kale, iki fil, iki at ve sekiz piyondur.

Oyunda gaye karşı tarafı mat etmektir. Bu hamle yapıldığı vakit “şah mat” denir. Şah çekince altındayken etrafındaki karelerden herhangi birine gidemiyorsa mat olmuş anlamına gelir. Bir şah tehdit edilirken “Şah!” denir.

Satrançta hamle yaparken iki tane mühim strateji vardır. Birincisi yaptığımız hamle ile bikaç hamle sonrasında ne hedefliyoruz? İkincisi yaptığımız hamle ile karşımıza bir çekince çıkıyor mu? Her hamlede bu iki fikir yeniden ederek oynanmalıdır. Şu demek oluyor ki bikaç hamle sonrasında yapılmak istenen hamleden doğrusu amaçtan daha öncesinde karşılaşılan bir çekince yüzünden vazgeçilebilir.

Satrancın Zamanı

Satranç, dünya genelinde en bilinen ve popüler strateji oyunlarından birisidir. Fakat, bu oyunun kökeni hala tam olarak belirlenememiştir. Tarihçiler, satranç oyununun kökenleri hakkında pek çok kuram öne sürmüşlerdir, fakat bir çok kuram net bir kanıt sunamamıştır.

Bir kuram, satrancın Hindistan’da ortaya çıkmış olduğu yönündedir. Bu teoriye bakılırsa, Hindistan’ın kuzeybatısındaki bir bölgede, 6. yüzyılda “chaturanga” adında olan bir oyun oynanmaya başlandı. Chaturanga, dört oyunculu bir oyundu ve çağdaş satrançtaki taşların benzeri parçaları içeriyordu. Oyunun maksadı, rakip kralını mat etmekti. Chaturanga, hemen sonra Pers İmparatorluğu’na yayıldı ve burada birtakım değişimler yapılmış oldu. Bu değişimlerle beraber, oyunun ismi “shatranj” olarak değiştirildi.

Öteki bir teoriye bakılırsa, satranç oyununun kökeni Çin’de ortaya çıktı. Bu kuram, satrancın benzeri olan “xiangqi” adlı bir oyunun varlığına dayanıyor. Xiangqi, çağdaş satrançta olduğu gibi, rakip kralını mat etme amaçlı bir oyundu. Bu teoriye bakılırsa, xiangqi hemen sonra Orta Asya ve Pers İmparatorluğu’na yayıldı.

Birtakım tarihçiler ise, satrancın kökeninin Orta Asya’ya dayandığını öne sürerler. Bu teoriye bakılırsa, oyun ilk olarak Göktürkler, peşinden Uygurlar tarafınca oynanmıştır. Fakat, bu teoriyi destekleyen kafi kanıt mevcut olan değildir.

Satrancın Özetlemek gerekirse Kuralları

Bir piyon karşı tarafın ilk sırasına kadar ilerlerse şahtan değersiz istenilen herhangi bir taşa tercih edilebilir. Oyunun gidişatına bakılırsa karar verilse de çoğu zaman vezir tercih edilmektedir.

• Beraberlik teklif eden bir oyuncunun teklifini öteki oyuncu da kabul ederse oyun sonlandırılabilir.
• Bir oyuncu oyunda mağlubiyeti kabul edip oyunu bitirebilir. 
• Her bir piyon ilk açılışta iki hamle gidebilir. Piyon düz ilerler fakat çapraz yer.
• At L biçiminde gider.
• Fil ileri ve geri doğru çapraz gider.
• Kale sağa, sola, öne, arkaya ilerler.
• Vezir sağa, sola, öne, arkaya ve çapraz ilerler.
• Şah bir tek etrafındaki karelere (her adımda bir kareye) gidebilir.
• Rok: Şah ve kalenin hareket etmesine izin verilen tek hamledir ve yer değiştirirler. Fakat ikisinin de daha öncesinde hareket etmemiş olması gerekmektedir.

Antik Dönemde Satranç

Satranç oyunu, zamanı süresince pek çok uygarlık tarafınca oynanmıştır ve Antik Dönem de bu medeniyetlerden biriydi. Antik Yunanistan ve Roma, satrancın erken dönem tarihinde mühim bir rol oynadı.

Antik Yunanistan’da, satranç oyunu “polis” olarak biliniyordu. Bu oyun, 12×12 bir tahta üstünde oynanırdı ve oyuncular, çağdaş satrançta olduğu gibi, rakip kralını mat etmek için mücadele ederlerdi. Antik Yunanistan’da polis, bir eğitim aracı olarak kullanılıyordu ve matematiksel hesaplamaları ve stratejik düşünmeyi öğretmek için kullanılan bir araçtı.

Antik Roma’da ise, satranç oyunu “latrunculi” olarak biliniyordu. Latrunculi, çağdaş satrançtan daha değişik bir oyun idi ve çoğu zaman askerî bir oyun olarak oynanırdı. Oyun, 8×8 bir tahta üstünde oynanır ve oyuncular, rakip taşlarını yakalayarak oyunu kazanmaya çalışırlardı.

Antik Dönemde satranç oyununun popülaritesi, İslam Dünyası’nda yayılmasıyla arttı. İslam Dünyası’nda, satranç oyunu “shatranj” ismi altında oynanıyordu ve çağdaş satrançta kullanılan taşların benzeri parçaları içeriyordu. İslam dünyasında, satranç oyunu, matematiksel hesaplamaları ve stratejik düşünmeyi öğretmek için kullanılan bir eğitim aracı olarak da kullanılıyordu.

Satranç oyununun kökeni nereye dayanıyor?

Satranç oyununun kökeni kati olarak bilinmemektedir. Fakat, Hint alt kıtasında, ortalama 1500 sene öncesinde, benzer bir oyun olan “chaturanga” oynanmaktaydı. Satranç oyunu, {muhtemelen} chaturanga oyunundan evrimleşmiştir.

Satranç oyunu kaç sene öncesinde ortaya çıkarıldı?

Satranç oyununun zamanı ortalama 1500 sene öncesine kadar dayanıyor. Fakat, çağdaş satranç oyunu, İspanya ve İtalya’da Rönesans döneminde şekillenmeye başladı.

Satranç oyunu hangi amaç ile kullanılıyordu?

Satranç oyunu, bir eğlence aktivitesi olarak oynanırdı ve zaman içinde stratejik düşünmeyi öğretmek için bir eğitim aracı olarak kullanılmaya başlandı. Bilhassa İslam dünyasında, satranç oyunu matematiksel hesaplamaları ve stratejik düşünmeyi öğretmek için kullanılıyordu.

Satranç oyunu hangi medeniyetlerde popülerdi?

Satranç oyunu, Hint alt kıtasında başladı ve zaman içinde İslam dünyasında, Orta Doğu’da, Avrupa’da ve Asya’da popüler hale geldi. Antik Yunanistan ve Roma, satrancın erken dönem tarihinde de mühim bir rol oynadılar.

Satranç oyununun zamanı hakkında garip bir gerçek var mı?

C: Evet, satranç oyununun zamanı hakkında pek çok garip gerçek var. Mesela, İngilizce’de “checkmate” kelimesi, Arapça “şah mat” kelimesinden türemiştir. Ek olarak, satranç oyununun erken dönemlerinde, birtakım taşlar bugünkü gibi değildi ve değişik adlar ve fonksiyonlar vardı.