Cumhuriyet Nedir? İlkeleri ve Dünyaya Etkisi

Cumhuriyet, yönetim şekli olarak halkın egemenliği temeline dayalı ve devlet başkanının halk tarafınca seçildiği bir yönetim şeklidir. Aşağıdaki bölümde Cumhuriyet ile ilgili ayrıntılı bilgiye ulaşabilirsiniz.

Cumhuriyet Nedir?

Cumhuriyet, “halkın egemenliği” prensibine dayalı bir siyasal yönetim şeklidir. Cumhuriyetin temel fikri, devletin yönetiminde halkın söz sahibi olması ve devletin halk için hizmet etmesidir. Bundan dolayı, cumhuriyetin demokratik ve özgürlükçü bir yapıya sahip olması gerekmektedir.

Cumhuriyet kelimesi, “cumhur” kelimesinden gelir. Bundan dolayı, cumhuriyetin temel fikri, devletin halkın işlerini yönetmesidir. Cumhuriyet, tarihte ilk defa Roma Cumhuriyeti’nde kullanılmıştır. Roma Cumhuriyeti, M.Ö. 509 senesinde krallığın devrilmesiyle kurulmuştur. Roma Cumhuriyeti’nde, halkın seçtiği iki konsül devletin başlangıcında yer almıştır. Bu zamanda Roma, özgürlük, hakkaniyet ve hukukun üstünlüğü prensipleriyle yönetilmiştir.

Cumhuriyetin İlkeleri

Cumhuriyet, demokratik, laik, toplumsal bir hukuk devleti olarak yönetilir ve birtakım temel ilkeleri vardır. Bu ilkeler, cumhuriyetin temel felsefesini yansıtır ve devletin halkın refahı için çalışmasını sağlar. İşte, cumhuriyetin ilkeleri:

Halkın Egemenliği

Cumhuriyetin en mühim ilkesi, halkın egemenliği ilkesidir. Bu ilkeye gore, devletin yönetimi, halkın iradesine dayanmalı ve halkın çıkarları doğrultusunda şekillenmelidir. Halkın egemenliği ilkesi, demokrasinin temel prensibidir.

Laiklik

Cumhuriyet, laik bir yapıya sahip olmalıdır. Laiklik ilkesi, devletin herhangi bir dine yada inanca bağlı olmaması ve her insanın dinine özgürce inanıp, yakarma edebilmesini sağlamasıdır. Laiklik ilkesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk tarafınca benimsenmiş ve Türkiye Anayasası’nın temel ilkelerinden biri haline gelmiştir.

Milliyetçilik

Cumhuriyetin milliyetçilik ilkesi, devletin, ülkenin bütünlüğünü ve bağımsızlığını korumayı hedefler. Milliyetçilik ilkesi, ülke sınırları içerisinde yaşayan herkesi eşit olarak kabul eder ve her insanın vatanseverlik görevini yerine getirmesini bekler.

Demokrasi

Cumhuriyet, demokratik bir yapıya sahip olmalıdır. Demokrasi ilkesi, halkın yönetimde söz sahibi olması ve kararların çoğu zaman alınması manasına gelir. Demokrasi ilkesi, halkın seçtiği temsilcilerin devletin yönetiminde rol almasıyla gerçekleştirilir.

Cumhuriyetçilik

Cumhuriyetin adı, “halkın işleri” manasına gelir ve cumhuriyetçilik ilkesi, devletin yönetiminin halk tarafınca seçilmiş cumhurbaşkanı tarafınca yapıldığı manasına gelir. Cumhuriyetçilik ilkesi, monarşik yada otoriter bir yönetim şekline karşıt olarak kabul edilir.

Cumhuriyetin Oluşumu

Yönetim şekilleri bir düşünceyle ortaya çıkıp yılları alan çalışmalarla ve değişimlerle bugünkü hallerini almışlardır. Cumhuriyet batıda republic karşılığı olarak sonradan türetilmiştir. Bunun için bizdeki cumhuriyet terimi batıdan alınmaya çalışmış olduğu için tam olarak başarıya ulaşmış olduğu söylenilemez. 2500 senelik bir dayanağı olan cumhuriyetin bizdeki zamanı 60 yıla dayanıyor. Doğal olarak bu gibi durumlarda rayına oturmasını bekleyemeyiz. Batıda “republic” karşılığında Eflatun’un Politeia kısaca Devlet eserine dayanıyor.

Eflatun yönetim biçimi, rejim kavramlarını kullanmıştır. Eflatun kitabında halkın aksine zümrenin idaresini öğütlüyor. Temellerinin fazla eskiye dayandığı cumhuriyet terimi kısa süre içerisinde gelişim göstermemiş uzun seneler bilim adamları tarafınca tartışılmış ve yer yer değişen rejimlerle günümüzdeki şeklini almıştır. ABD Devrimi (1783), Fransız Devrimi (1789) bugünkü cumhuriyetin zeminini oluşturmuşlardır.

İmparatorlukların yıkılmasıyla beraber kurulan millet devletleriyle beraber birbirinden değişik cumhuriyet biçimleri ortaya çıkmaya adım atmıştır. Toplumcu devletler halk cumhuriyeti, İslam Cumhuriyeti gibi pek çok cumhuriyet şekli ortaya atıldı. Türkiye’de Cumhuriyet 29 Ekim 1923 senesinde duyuru edilmiştir.

Cumhuriyetin Dünya’ya Tesirleri

Türkiye’nin 1923 senesinde duyuru edilen cumhuriyet yönetimi, bir tek Türk halkı için değil, dünya tarihindeki pek çok ülke için de mühim bir dönüm noktasıdır. Cumhuriyetin ilanı, dünya siyasal tarihinde demokratikleşme, laikleşme ve modernleşme süreçlerinin en mühim örneklerinden birisidir. İşte, cumhuriyetin dünya üstündeki tesirleri:

Modernleşme

Cumhuriyet, modernleşme sürecine öncülük etti. Modernleşme, sanayileşme ve teknolojik gelişme ile beraber toplumsal, siyasal ve kültürel alanlarda da değişimleri bununla beraber getirdi. Cumhuriyet, çağdaşlaşma sürecinde batılılaşma fikrini benimsedi ve toplumu modernleştirmek için pek çok düzeltim gerçekleştirmiş oldu.

Laikleşme

Cumhuriyet, laik bir devlet yapısı oluşturdu. Laiklik ilkesi, din ve devlet işlerinin ayrılması manasına gelir ve Türkiye’de uygulanan laiklik modeli, dünyada örnek gösterilecek niteliktedir. Cumhuriyetin laikleşme süreci, öteki ülkelerde de benimsenerek uygulanmaya başlandı.

Demokrasi

Cumhuriyet, demokrasi ilkesini benimsedi ve uygulamaya koydu. Halkın egemenliği ilkesi doğrultusunda, halkın seçtiği temsilcilerin yönetimde rol oynaması, cumhuriyetin birinci derecede öncelikli prensibidir. Türkiye’nin demokratikleşme süreci, öteki ülkelerin de demokratik yönetim sistemlerini benimsemesine katkı sağlamış oldu.

Bayan Hakları

Cumhuriyet, bayan hakları mevzusunda da öncü bir rol oynadı. Hanımefendilerin eğitim, siyasal ve toplumsal haklarına ehemmiyet verildi ve bayanların toplumdaki konumlarını kuvvetlendirmek için pek çok düzeltim yapılmış oldu. Türkiye’de bayanların seçme ve seçilme hakkı, dünyada ilk kez 1930 senesinde kabul edildi.

Mustafa Kemal Atatürk İlke ve İnkılapları

Cumhuriyetin kurucusu Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk’ün fikirleri, dünya siyasal tarihinde mühim bir yere sahiptir. Mustafa Kemal Atatürk’ün modernleşme, demokratikleşme ve laikleşme fikirleri, dünyada pek çok ülkede tesirli olmuştur.

Cumhuriyet nasıl ortaya çıktı?

Cumhuriyet, 18. yüzyılda Aydınlanma çağı fikirleriyle beraber gelişti. Fransız İhtilali, Amerika Bağımsızlık Bildirisi ve İngiltere’deki Glorious Devrim gibi vakalar, cumhuriyetin ortaya çıkmasında tesirli oldu.

Cumhuriyet ile monarşi arasındaki fark nedir?

Monarşi, devlet başkanının tahtta bulunmuş olduğu ailesinden gelmesiyle belirlenen bir yönetim şeklidir. Cumhuriyet ise devlet başkanının halk tarafınca seçilmesine dayalı bir yönetim şeklidir.

Cumhuriyetin ilkeleri nedir?

Cumhuriyetin temel ilkeleri; halkın egemenliği, demokrasi, laiklik, toplumsal hakkaniyet, milliyetçilik ve devletçiliktir.

Cumhuriyetin dünyadaki tesirleri nedir?

Cumhuriyet, dünya siyasal tarihinde demokratikleşme, laikleşme ve modernleşme süreçlerinin en mühim örneklerinden birisidir. Türkiye’nin cumhuriyet ilanı, öteki ülkelerde de benimsenerek uygulanmaya başlandı. Ek olarak, cumhuriyetin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk’ün fikirleri, dünya siyasal tarihinde mühim bir yere sahiptir.